Iza čuvenog spomenika knezu Mihailu na Trgu Republike, na mestu nekadašnje najpoznatije kafane u Beogradu, Dardaneli, nalazi se zgrada Narodnog muzeja.
Godine 1844. tadašnji ministar prosvete Jovan Sterija Popović je ukazom omogućio njegovo osnivanje. Od svog osnivanja pa do danas, Narodni muzej nalazio se na više lokacija u Beogradu – u prostorijama Kapetan-Mišinog zdanja, u privatnoj kući u ulici Kneza Miloša, a posle Drugog svetskog rata jedan deo muzeja nalazio se na Studentskom trgu, u zgradi nekadašnje Berze rada, dok se drugi deo nalazio u okviru Konaka kneginje Ljubice. Sadašnja zgrada muzeja podignuta je 1903. godine a Narodni muzej je ovde smešten 1952.
Narodni muzej, pored centralne zgrade na Trgu Republike, uključuje i dve lokacije van Beograda – Kladovo i Lepenski Vir. Arheološki muzej Đerdapa u Kladovu značajan je jer se u njemu nalaze brojna svedočanstva o praistorijskom, rimskom i srednjovekovnom periodu na Dunavu. Najbrojniji predmeti pripadaju rimskoj epohi koji svedoče o rimskim osvajanjima i prihvatanju njihovog načina života. Počevši od rimske vojne opreme, preko ostataka luksuznih građevina, natpisa o izgradnji javnih objekata i mermernih porteta, pa sve do metalnih i keramčkih posuda, ovaj ogranak Narodnog muzeja u velikoj meri doprinosi upoznavanju nekih davnih vremena.
Muzej Lepenski Vir nalazi se u sklopu arheološkog kompleksa koji je pod zaštitom države, u okviru Nacionalnog parka Đerdap. Lokalitet je od izuzetnog značaja, ne samo za srpsku već i svetsku kulturnu baštinu, pa je jedna celokupna mezolitska kultura dobila ime po njemu. Otkrića na tlu ovog lokaliteta svedoče o jednoj izuzetno naprednoj kulturi, ukoliko se u obzir uzme činjenica da se radi o periodu između 6300. i 5500. godine pre nove ere. Kao najznačajnija izdvajaju se naselja sa posebnim mestima na kojima su se nalazila svetilišta, groblja koja ukazuju na posebne pogrebne rituale, skulpture od kamena, ali i žrtvenici. Može se reći da su ljudi koji su naseljavali ovu teritoriju veliku pažnju poklanjali veri i običajima i zbog toga je skoro svaka kuća imala posebna mesta na kojima su se vršili verski obredi.
Na tlu Beograda, takođe kao prostori Narodnog muzeja nalaze se i Muzej Vuka i Dositeja, Galerija fresaka, kao i Spomen-muzej Nadežde i Rastka Petrovića.
Dositej Obradović, prvi srpski ministar i prosvetitelj i Vuk Stefanović Karadžić, tvorac i reformator srpskog književnog jezika dve su izuzetno značajne ličnosti, ne samo za srpsku kulturu već i za celokupan srpski narod. Muzej Vuka i Dositeja otvoren je 1949. godine i nalazi se u Gospodar-Jevremovoj ulici. Zgrada muzeja je kuća čiji je izgled pokazatelj dugogodišnje turske vladavine u Srbiji. U njoj se u periodu od 1809. do 1813. godine nalazila Velika škola koju je osnovao Dositej Obradović, koja će se kasnije razviti u univerzitet. Ipak, 1813. godine došlo je do velikog požara, tako da su svi Dositejevi lični predmeti uništeni, a muzejsku zbirku čine njegove prepiske, knjige i likovni prilozi. Vukova zbirka je znatno veća i oformljena je još u 19. veku nakon što je njegova ćerka Mina poklonila njegovu zaostavštinu Kraljevini Srbiji. Vukovu zbirku čine njegove lične i porodične stvari, porteti, umetnine, kao i prva izdanja njegovih knjiga. Delovi Vukove zbirke uništeni su u bombardovanju tokom 1915. godine ili su nestali tokom okupacije.
Galerija fresaka značajna je zbog činjenice da se u njoj nalaze radovi vizantijske i srednjovekovne kulture. U Galeriji se nalazi oko 1300 kopija fresaka, koje su nastajale u periodu između 11. i 15. veka, kao i kopije ikona i minijatura iz istog perioda.
Poslednji prostor u sastavu Narodnog muzeja jeste muzej posvećen srpskoj slikarki Nadeždi Petrović i njenom bratu, pesniku, putopiscu i likovnom kritičaru, Rastku Petroviću. Spomen-muzej Nadežde i Rastka Petrovića postao je sastavni deo Narodnog muzeja 1975. godine zahvaljujući njihovoj sestri Ljubici Luković, koja je muzeju zaveštala svu svoju imovinu, kao i kuću u kojoj se muzej nalazi. Najznačajniju celinu čini oko 30 dela Nadežde Petrović, akvareli Rastka Petrovića, ali i dela nekih drugih umetnika.
Može se reći da Narodni muzej i svi njegovi ogranci imaju izuzetno veliki značaj za srpsku kulturu. Ipak, činjenica je da su planovi poput rekonstrukcije svih zgrada promenjeni u njihovu sanaciju, zbog nedostatka novca. Međutim, sanirane su sve zgrade, sem Spomen-muzeja Nadeždi i Rastku Petroviću koji je poslednji put bio otvoren za posetioce 1986. godine. Centralna zgrada je privremeno zatvorena zbog radova, a svečano otvaranje najavljeno je za ovu godinu, dok su ostali ogranci u funkciji. S obzirom na to da kultura u Srbiji već godinama predstavlja veliki problem jer je sve manje prisutna, Narodni muzej jednim delom uspeva da očuva ono što je od nje ostalo.
Svaka naredna sanacija Narodnog muzeja i svečano otvaranje predstavlja uspeh aktuelne vlasti, uz neophodno kritikovanje političkih prethodnika koji nisu dovoljno ulagali u kulturu. Trebalo bi imati u vidu da nije dovoljno okrečiti zgradu i prefarbati ogradu, a zatim se narednih godina time hvaliti, već omogućiti uslove za posećivanje muzeja i podići svest kod ljudi o tome koliko je kultura važna. Nažalost, u Srbiji sve ima svoju cenu koja se izražava brojem glasova i procentima, tako da je budućnost Narodnog muzeja (osim ako ne predstavlja politički poen) neizvesna.
Autorka: Kristina Milošević
Fotografija je preuzeta sa sajta Narodnog muzeja.