Pobunjene čitateljke juče su u Beogradu proglasile prve dobitnice i dobitnike novoustanovljene regionalne književne nagrade Štefica Cvek.
Na pobunjenom književnom druženju, koje je u centru Krokodil vodila Ida Prester, saopšteno je koje su autorke i autori poneli ova priznanja. Nagrada Štefica Cvek zamišljena je kao priznanje vrednim tekstovima koje neće podsticati kompetitivnost u književnom polju, neće praviti strogo rangirane hijerarhije i neće ukalupljivati produkciju svake godine u jedan zauvek zadat uski kalup, najčešće jednog najboljeg dela.
Autorka fotografije: Tanja Drobnjak
Ova zamisao u skladu je sa ciljem Štefice Cvek, kojom se žele afirmisati tekstovi vredni pažnje, a tekstovi pažnju mogu zaslužiti na razne načine – otvaranjem novih tema, originalnim pristupom temama, stilskom ili formalnom inovativnošću, ne isključivo jer su najbolji. Uostalom, preispitujemo i samu kategoriju najboljeg u književnosti – najboljeg po čemu? Za koga? Stoga, broj izabranih dela će se menjati svake godine, u skladu sa tim šta produkcija ima da ponudi, navele su Pobunjene čitateljke. Čitamo dela uzimajući u obzir i tekst i kontekst. Važna nam je politika teksta, kao i poetika – uostalom, polazimo od toga da uvek postoji izvesno preplitanje jednog i drugog. Tako tumačenje konstruišemo kroz osvrt na istorijski, društveno-politički kontekst dela i na njegovo komuniciranje sa tim kontekstom. Istovremeno, jednako se služimo i metodom pažljivog čitanja, posvećujući pažnju jeziku teksta, stilskim i formalnim postupcima.
Vodeći se pomenutim načelima, sa željom da nastave rad na afirmaciji ženskog i ostalih marginalizovanih stvaralaštava, Pobunjene čitateljke nagradu Štefica Cvek ove godine dodeljuju za sledeća prozna ostvarenja:
Marija Andrijašević, Zemlja bez sutona, Fraktura, Zagreb, 2021.
Roman je objavljen gotovo 15 godina nakon sada već kultne pjesničke zbirke Davide, svašta su mi radili (2007). Marija Andrijašević je, dakle, po vokaciji primarno pjesnikinja, a u romanu je vrlo uspješno ispreplela znanstveni diskurs, nježan pjesnički stil te žargon i dijalekt. U svakom slučaju, radi se o knjizi koja se u suvremenoj književnoj produkciji po mnogočemu ističe i zbog svega navedenoga jednoglasno joj je dodijeljena ova nagrada!
Goran Ferčec, O životu radnice krajem dvadesetog stoljeća, Fraktura, Zagreb, 2021.
U stilski, formalno i širinom zahvata teme i epohe višestruko ambicioznom romanu, Ferčec je uspio da ispravi nepravdu nanošenu jugoslovenskoj radnici, nepravdu onih koje su izbrisane iz pamćenja i istorije, ili svedene na karikaturu. Zato što je uspio u najvećem književnom zadatku, da sa emaptijom prikaže i klasno i rodno deprivilegovana iskustva, da vrati dignitet onima kojima je oduzet, zato je romanu O životu radnice krajem dvadesetog stoljeća dodijeljena nagrada koja nosi ime još jedne obične junakinje, Štefice Cvek.
Lejla Kalamujić, Požuri i izmisli grad, Štrik, Beograd, 2021.
Naslovna priča Požuri i izmisli grad posljednja je u zbirci i može je se čitati kao njen zaključak. Priča je to o ženskom prijateljstvu i potpori u bolesti i posljednjim trenucima života. Ova priča, kao uostalom i cijela zbirka, prikazuje i u čitatelju izaziva čitav spektar emocija, od tuge i ljutnje, do bliskosti i topline. Upravo u tome leži kvaliteta i snaga zbirke, i zato ova nagrada!
Senka Marić, Gravitacije, Buybook, Sarajevo, 2021.
Knjiga se odlikuje, prvenstveno, istančanim stilom, lirskom prenapregnutošću izraza čija dotjeranost jednako oduševljava i u standardu i u skazu. Iako je već viđen u postjugoslovenskoj književnosti, postupak fragmentarnog pripovijedanja omogućava pitkost čak i kada otežava snalaženje u tekstu i identifikaciju pripovijednog glasa. Marić ima talenat da uvjerljivo ispreplete lokalno i globalno žensko kulturno naslijeđe – sevdah i Eumenide su podjednako važne referentne tačke za njenu junakinju, baš kao i tarot i čitanje iz taloga kafe. Konačni rezultat je stilski raskošan i intelektualno uzbudljiv tekst koji poziva na nova čitanja.
Ana Miloš, Kraj raspusta i druge priče, Booka, Beograd, 2021.
Ana Miloš služi se u jednoj priči realističkim postupkom, dok će u drugoj koristiti satiru i grotesku. Na stranicama knjige ima klasičnih priča o odrastanju i porodičnih priča, ali ima i elemenata new weird-a i začudno pomerenih žanrovskih amalgama. Ono što je, ipak, možda najviše opredelilo ovu zbirku za nagradu Štefica Cvek jeste to što se u središtu ovih različitih formalnih obrazaca nalaze sasvim obični, a vrlo često i marginalizovani likovi – velikim delom žene – čijim se problemima Ana Miloš bezrezervno i promišljeno bavi.
Sonja Ražnatović, Exit – Restart, Rende, Beograd, 2021.
Knjiga Exit – Restart našla se u izboru za nagradu Štefica Cvek upravo zato što na promišljen i neposredan način tematizuje savremena kvir iskustva, izazove ženskog autorstva, ali i najšire shvaćenu sverodnu (ili nadrodnu) potragu za smislom kroz kreativnost umetničkog stvaralaštva, kao i kroz prevazilaženje višestrukih društveno nametnutih okvira.
Mihaela Šumić, Herbarij svete smrti, Imprimatur, Banja Luka, 2021.
Šumić vešto koristi različite književne obrasce, od postmodernističke naracije, preko magičnog realizma pod snažnim uticajem latinoameričke i španske proze, pa do trilera i misterije. Herbarij svete smrti sveža je, autentična i uzbudljiva zbirka priča kakva se retko sreće u regionu.
Martina Vidajić, Stjenice, Knjižara Ljevak, Zagreb, 2021.
Roman Martine Vidajić, stilski gust i gotovo opipljivo sugestivan, odlično izgrađene dinamike i napetosti, na umjetnički uvjerljiv način pokazuje svu kompleksnost sistemske uslovljenosti višestrukih opresija i eksploatacije. Promišljeno otvarajući neke od ključnih tema prema kojima je koncipirana i nagrada Štefica Cvek, ovaj roman ju je u najboljem smislu te riječi i zaslužio.
Nora Verde, Moja dota, Oceanmore, Zagreb, 2021.
Roman Nore Verde Moja dota samo je na prvi pogled jednostavno štivo: ova autofikcija s elementima bildungsromana zahvata neke od najvećih boljki savremenog društva. Uvjerljivo predočavajući nježnu atmosferu babinog krila, autorica idilični ton prekida uznemirujućim i oštroumnim razmišljanjima i pitanjima svoje mlade junakinje. Ova knjiga, naposljetku, blagodareći djetinjoj perspektivi, iskreno i autentično progovara i o klasnom sramu, queer identitetu, napetosti između centra i periferije, gradeći slojevit i empatičan roman koji će dugo ostati s čitateljem/icom.
Nagrada Štefica Cvek ustanovljena je kao regionalno priznanje, a ove godine pokrivala je BHSC govorno područje i sve prozne knjige koje su objavljene od 1. januara do 1. decembra 2021. godine. Osnivanje nagrade podrazumeva istraživanje regionalne književne produkcije i prikupljanje preporuka knjiga od pedesetak kulturnih radnica i radnika iz zemalja sa BHSC govornog područja – književnica:ka, kritičarki:a, novinarki:a, urednica:ka i drugih. Žiri Pobunjenih čitateljki je uključivao uredništvo portala Bookvica.net, Nađu Bobičić, Borisava Matića i Daru Šljukić, i dve saradnice iz Bosne i Hercegovine i Hrvatske, Maju Abadžiju, urednicu Ženske čitaonice pri P.E.N. Centru BiH, i Ivanu Dražić, urednicu portala Booksa.hr.
Osim nagrađenih naslova, a na osnovu pristiglih preporuka, žiri je sastavio i dodatni spisak knjiga vrednih čitalačke pažnje. Ceo spisak naslova dostupan je na sajtu bookvica.net.
Osnivanje nagrade Štefica Cvek podržali su USAID, Evropska unija, Nacionalna koalicija za decentralizaciju i Fondacija Jelena Šantić.
Udruženje Pobunjene čitateljke postoji od 2014. godine i čine ga književne kritičarke i druge radnice i radnici u kulturi čiji se rad vezuje za odgovoran, društveno-angažovani pristup književnosti. Misija ovog udruženja je ohrabrivanje mladih kritičarki da svojim radom istupe u javnost i intervenišu u postjugoslovenskom književnom polju koje je često pod uticajem patrijarhalnih, seksističkih i nacionalističkih obrazaca.