Šta su afirmativne mere?
Afirmativne mere ili kako se još nazivaju, sistem kvota ili merama pozitivne diskriminacije, predstavljaju mehanizam podrške koji države koriste za izjednačavanje mogućnosti. Najčešće se primenjuju na pripadnike osetljivih društvenih grupa kao što su Romi i osobe sa hendikepom. Cilj afirmativnih mera je da se smanje postojeće nejednakosti u društvu. Iako afirmativne mere postoje u mnogim oblastima zapošljavanja i zdravstvene zaštite, u ovom tekstu će se detaljnije prikazati afirmativne mere u visokom obrazovanju u Srbiji.
Kako funkcioniše sistem afirmativnih mera?
Od 2018. godine afirmativne mere su sa nivoa preporuka visokoškolskim institucijama, uvrštene u relevantne zakone i podzakonske akte obrazovnog sistema Srbije. Samim tim, visokoškolske ustanove čiji je osnivač država, moraju da primenjuju kreirane mere. Svake godine prilikom raspisivanja Konkursa za upis studenata u prvu godinu akademskih ili strukovnih studija, 1% od ukupnog broja raspoloživih mesta na fakultete i visoke škole u Srbiji se rezerviše za afirmativne mere. Pravo na upis po afirmativnom merama imaju učenici koji su završili srednjoškolsko obrazovanje i koji pripadaju nekoj od sledećih kategorija:
- osobe sa hendikepom/invaliditetom,
- pripadnici romske nacionalne manjine i
- državljani republike Srbije koji su srednju školu završili u inostranstvu.
U navedenoj raspodeli kvota koja se raspoređuje u odnosu na ukupan broj studenata koji se upisuju, na primer, Građevinski fakultet u Beogradu dobije tri mesta za svaku kategoriju, Pravni fakultet u Kragujevcu dva afirmativna mesta po kategoriji, Visoka zdravstvena škola strukovnih studija u Beogradu 3 mesta po kategoriji itd.
Kako do afirmativne mere?
Učenici koji žele da polažu prijemni ispite po afirmativnim merama moraju da dostave željenim fakultetima dokumentaciju koja je u skladu sa Programom afirmativne mere upisa za konkretnu kategoriju. Na primer, u slučaju da je kandidat Rom, potrebno je da pored regularne dokumentacije, dostavi i Izjavu da je pripadnik romske nacionalne manjine i preporuku Nacionalnog saveta, dok je u slučaju kada je kandidat osoba sa hendikepom najčešće potrebna propratna medicinska dokumentacija ili preporuka Udruženja studenata sa hendikepom. Detaljne instrukcije o sprovođenju ovih mera svake godine objavljuje Ministarstvo prosvete, nauke i tehnološkog razvoja u Stručnom uputstvu za sprovođenje upisa u prvu godinu studija i one će biti blagovremeno postavljene na sajt BOŠ karijera.
Šta to znači u praksi?
Važno je napomenuti da kandidati koji polažu prijemni za upis na fakultete i visoke škole, polažu apsolutno isti prijemni kao i svi ostali kandidati. Dobijaju ista pitanja, iste zadatke. Razlika je u tome što se rangiraju se na posebnoj afirmativnoj listi koja može da sadrži najviše mesta koliko je odobreno afirmativnom merom za tu kategoriju. Kandidati koji se na ovaj način ne upišu, biće rangirani sa ostalim kandidatima na opštoj rang listi. Dodatno, afirmativna podrška uključuje i prilagođavanje polaganja prijemnog ispita u vidu prilagođavanja prostora i obezbeđivanja pristupačnosti na mestu gde se polaže prijemni, prilagođavanje testova i drugog pisanog materijala, obezbeđivanje personalne asistencije, korišćenja asistivnih tehnologija i slično.
Studenti (osobe sa invaliditetom ili pripadnici romske nacionalne manjine) koji se upišu po programima afirmativne mere stiču uslov za finansiranje iz budžeta ukoliko ostvare najmanje 36 ESPB, dok je trenutna kvota za studiranje na teret budžeta za studente iz opšte populacije 48 ESPB.
Važno je znati
Afirmativne mere nisu beneficije, već mere koje izjednačavaju mogućnosti (dok je neko vredno spremao prijemni i fokusirao se na školski uspeh, drugi su nažalost, bili na operacijama ili prolazili kroz duži proces zdravstvenog oporavka, ili bili prinuđeni da rade različite poslove zbog lošije ekonomske situacije u porodici).
Ukoliko se upišeš po nekom programu afirmativne mere, imaćeš apsolutno isti indeks kao i svi studenti i on se ni po čemu (osim budućim ocenama) neće razlikovati.
Tekst i fotografija preuzeti su odavde.